Numer

Tom 34 (2020): Socjolingwistyka

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Dwujęzyczność polsko-ukraińska w Strzelczyskach na Ukrainie (na przykładzie młodzieży i najstarszego pokolenia)

https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.34.15
Ewa Dzięgiel
Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków
https://orcid.org/0000-0003-2604-0417

Kontakt: Ewa Dzięgiel

ewa.dziegiel@ijp.pan.pl

SOCJOLINGWISTYKA, Tom 34 (2020): Socjolingwistyka

Abstrakt

Artykuł dotyczy wybranych aspektów dwujęzyczności Polaków w Strzelczyskach. Strzelczyska (ukr. Стрілецьке) to wieś pod Mościskami na Ukrainie, która obecnie zamieszkana jest niemal wyłącznie przez Polaków (499 Polaków oraz 5 Ukraińców). Podstawę źródłową badań stanowią zarejestrowane w 2017 r. wywiady częściowo standaryzowane z 20 respondentami reprezentującymi dwa pokolenia: młodzież (14–16 lat) oraz najstarszych mieszkańców (66–86 lat). Zestawienie tych dwóch generacji pokazuje zmiany, jakie zaszły w badanym środowisku w ciągu ponad 70 lat od zakończenia II wojny światowej, gdy miejscowość znalazła się w granicach ZSRS. Badania prowadzą do wniosku, że polski jest językiem pierwszym strzelczan, ukraińskiego uczą się w wieku szkolnym (ich bilingwizm ma charakter sukcesywny). Poziom znajomości ukraińskiego zmienia się na różnych etapach życia: młodzież jest w fazie bilingwizmu postępującego, seniorzy – w fazie bilingwizmu recesywnego (bez kontaktu z językiem tracą jego znajomość). Niektórzy starsi mieszkańcy rozumieją ukraiński, ale barierę stanowi dla nich mówienie w tym języku (ich bilingwizm ma charakter receptywny). Interakcjom międzyjęzykowym strzelczan towarzyszy polsko-ukraińska komunikacja receptywna, a także zjawiska opisywane jako przełączanie kodów czy translanguaging.

Słowa kluczowe

język polski na Ukrainie dwujęzyczność polsko-ukraińska dwujęzyczność sukcesywna dwujęzyczność receptywna komunikacja międzyjęzykowa Polish in Ukraine Polish-Ukrainian bilingualism successive bilingualism receptive bilingualism interlanguage communication
Referencje
  1. Auer, P. 1999. „From Code-Switching via Language Mixing to Fused Lects: Toward a Dynamic Typology of Bilingual Speech”. International Journal of Bilingualism 3 (4): 309–332.
  2. Auer, P. 2019. „«Translanguaging» or «doing languages»? Multilingual Practices and the Notion of «Codes»”. W Language(s): Multilingualism and Its Consequences, red. J. MacSwann. Seria: Language, Education and Diversity. Bristol: Multilingual Matters (author’s copy, pre-reviewing version).
  3. Baetens Beardsmore, H. 1986. Bilingualism: Basic Principles. wyd. 2. Clevedon: Multilingual Matters.
  4. Bagga-Gupta, S., i G. Messina Dahlberg. 2018. „Meaning-Making or Heterogeneity in the Areas of language and Identity? The Case of Translanguaging and Nyanlända (Newly-Arrived) across Time and Space”. International Journal of Multilingualism 15 (4): 383–411.
  5. Bahtina, D., i J.D. ten Thije. 2013. „Receptive Multilingualism”. W The Encyclopedia of Applied Linguistics, red. C.A. Chapelle. Oxford: Wiley–Blackwell, 4899−4904.
  6. Baker, C., i W.E. Wright. 2017. Foundations of Bilingual Education and Bilingualism. wyd. 6. Bristol: Multilingual Matters.
  7. Balukh, I. 2018. Świadomość narodowa i językowa mieszkańców wsi Strzelczyska na Ukrainie. Warszawa: Praca magisterska napisana pod kierunkiem dr hab. Ewy Dzięgiel.
  8. Czarnecka, K. 2014. Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik. Kraków: Libron.
  9. Danilewicz, W. 2011. „Tożsamość rodzinna «ponad granicami» w świetle koncepcji transnarodowej przestrzeni społecznej”. Pogranicze. Studia Społeczne 17: 30–42.
  10. Dejna, K. 1956. „Gwara Milna”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 4: 5–41.
  11. Dzięgiel, E. 2003. Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
  12. Dzięgiel, E. 2007. „Problem bilingwizmu w opisie kontaktów językowych polsko-ukraińskich”. W Z Polskich Studiów Slawistycznych. Seria 11. Językoznawstwo. Prace na XIV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Ochrydzie 2008, red. Z. Rudnik-Karwatowa, kom. red. H. Popowska-Taborska, red. nacz. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa: Polska Akademia Nauk. Komitet Słowianoznawstwa, 25–33.
  13. Dzięgiel, E. 2010. „Język a identyfikacja narodowa młodzieży polskiego pochodzenia w Samborze”. W Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 4, red. J. Rieger, i D.A. Kowalska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 11–23.
  14. Dzięgiel, E. 2012. „Polacy czy cudzoziemcy? Kształtowanie się identyfikacji narodowej młodzieży polskiego pochodzenia na Ukrainie”. W Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 2: Tożsamość wobec wielojęzyczności, red. E. Golachowska, i A. Zielińska. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 235–246.
  15. Dzięgiel, E. 2019. „Polszczyzna w transmisji międzypokoleniowej w rodzinach jednolitych i mieszanych we Lwowskiem”. Acta Baltico-Slavica 43: 143–160.
  16. EC 2007 – European Comission. 2007. High Level Group on Multilingualism: Final Report. Luxembourg: Publication Office of the European Union.
  17. Edwards, J. 2013. „Bilingualism and Multilingualism: Some Central Concepts. W The Handbook of Bilingualism and Multilingualism, red. T. Bhatia, i W. Ritchie. Oxford: Wiley–Blackwell, 5–25.
  18. García, O. 2009. „Education, Multilingualism and Translanguaging in the 21st Century”. W Multilingual Education for Social Justice: Globalising the Local, red. A. Mohanty, M. Panda, R. Phillipson, i T. Skutnabb-Kangas. New Delhi: Orient Blackswan, 128–145.
  19. Grosjean, F. 2010. Bilingual: Life and Reality. Cambridge: Harvard University Press.
  20. Harhala, W. 1931. „Gwara polska okolic Komarna”. Lud Słowiański 2: 55–91, 156–177.
  21. Haugen, E. 1953. The Norwegian Language in America: A Study in Bilingual Behavior. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
  22. Hofmański, W. 2012. „Języki w kontakcie: Fenomen słowiańskiej komunikatywności”. Slavia Occidentalis 69: 91–108.
  23. Hofmański, W. 2015. „Język – tożsamość – komunikacja”. Slavia Occidentalis 72 (1): 27–37.
  24. Hrabec, S. 1955. „O polskiej gwarze wsi Duliby w byłym powiecie buczackim”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 3: 31–76.
  25. Korolʹ, L. 2015. „Zv`âzok keruvannâ u movlennì učnìv polʹsʹkih škìl Lʹvova”. W Polʹsʹka mova ta polonìstika u Shìdnìj Êvropì: minule ì sučasnìstʹ: zb. pracʹ z nagodi desâtilìttâ kafedri polʹsʹkoï fìlologìï Lʹvìvsʹkogo nacìonalʹnogo unìversitetu ìmenì Ìvana Franka, red. Ì. Bundza, Ê. Kovalevsʹkij, A. Kravčuk, i O. Slivins ʹkij. Kiïv: „ÌNKOS”, 136–142.
  26. Kostecka-Sadowa, A. 2008. „Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych”. W Słownictwo kresowe: studia i materiały, red. J. Rieger. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 113–260.
  27. Kostecka-Sadowa, A. 2017. „Zapożyczenia leksykalne w języku przesiedleńców z Trembowli i Wierzbowiec na Podolu”. Prace Językoznawcze 19 (4): 79–92.
  28. Kubìjovič, V.M. 1983. Etnìčnì grupi pìvdennozahìdnʹoï Ukraïni (Galičini) na 1.1.1939. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag.
  29. Kurzowa, Z. 1985. Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  30. Łesiów, M. 1957. „System fonetyczny gwary hutniańskiej”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 5: 131–153.
  31. Łesiów, M. 1959. „Uwagi o fleksji i składni gwary hutniańskiej”. Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego 6: 95–112.
  32. Mackey, W.F. 1967. Bilingualism as a World Problem. Montreal: Harvest House.
  33. Mackey, W.F. 2006. „Bilingualism and Multilingualism”. W Sociolinguistics: An International Handbook of the Science of Language and Society, t. 2, red. U. Ammon, N. Dittmar, i K.J. Mattheier. wyd. 2. Berlin: De Gruyter, 1483–1494.
  34. Rehbein, J., J.D. ten Thije, i A. Verschik. 2012. „Remarks on the Quintessence of Receptive Multilingualism. Lingua Receptiva”. International Journal of Bilingualism 16: 248–264.
  35. Rieger, J., I. Cechosz-Felczyk, i E. Dzięgiel. 2002. Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. t. 1: Stan i status, cechy charakterystyczne. Polszczyzna w Lwowskiem, Tarnopolskiem i na Podolu. Teksty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
  36. Rieger, J., I. Cechosz-Felczyk, i E. Dzięgiel. 2007: Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, t. 2: Polszczyzna w Lwowskiem, Żytomierskiem i na Podolu. Teksty. Kraków: Lexis.
  37. Romaine, S. 1995. Bilingualism. wyd. 2. Oxford: Blackwell.
  38. SGKP – Sulimierski, F., B. Chlebowski, J. Krzywicki, i W. Walewski, red. 1890. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11. Warszawa: Nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego.
  39. Silverman, D. 2010. Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
  40. Steciąg, M. 2015. „«Lingua receptiva» w powieści Szczepana Twardocha «Drach»”. Socjolingwistyka 29: 325–335.
  41. Verschik, A. 2012. „Practicing Receptive Multilingualism: Estonian-Finnish Communication in Tallinn”. International Journal of Bilingualism 16 (3): 265–286.
  42. Weinreich, U. 1953. Languages in Contact: Findings and Problems. The Hague: Mouton.
Read More
Biografie autora nie są dostępne.
Statystyki
Przeczytano : 512 Pobrano: 362

Downloads

Download data is not yet available.