Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
WASSERPOLNISCH? RECENZJA MONOGRAFII GERDA HENTSCHELA, JOLANTY TAMBOR I ISTVÁNA FEKETEGO
Kontakt: Krzysztof Kołatka
SOCJOLINGWISTYKA,
Tom 36 Nr 1 (2022): Socjolingwistyka
Abstrakt
Recenzja poświęcona jest dwujęzycznej – niemiecko-polskiej – monografii naukowej Gerda Hentschela, Jolanty Tambor i Istvána Feketego Das Schlesische und seine Sprecher. Etablierung in der Gesellschaft, Attitüden, Vitalität der Germanismen / Śląski lekt i jego użytkownicy. Rozpowszechnienie, postawy społeczne wobec śląszczyzny, żywotność germanizmów w lekcie śląskim, opublikowanej w 2022 r. nakładem wydawnictwa Peter Lang. Autorzy – reprezentujący Uniwersytet im. Carla von Ossietzky’ego w Oldenburgu [Carl von Ossietzky Universität Oldenburg] oraz Uniwersytet Śląski w Katowicach – przedmiotem swoich wielopłaszczyznowych socjolingwistycznych studiów uczynili współczesną śląszczyznę, którą posługuje się obecnie część mieszkańców Górnego Śląska. Dokładniej scharakteryzowali m.in. jej społeczną ekstensję w odniesieniu do rozmaitych parametrów socjodemograficznych i kontekstów komunikacyjnych, a także stosunek Górnoślązaków do tegoż kodu – z uwzględnieniem różnych czynników. Czołowe miejsce w rozważaniach zajmuje kwestia żywotności germanizmów – jednostek stanowiących integralny składnik śląskiego słownictwa, świadectwo burzliwej historii Górnego Śląska oraz ważny komponent językowej tożsamości jego mieszkańców.
Słowa kluczowe
- Cząstka-Szymon, B., J. Ludwig, i H. Synowiec. 2000. Mały słownik gwary Górnego Śląska. Katowice: Leksem.
- Czesak, A. 2015. Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny. Kraków: Księgarnia Akademicka.
- Hentschel, G. 2018. „Śląski – gwara – dialekt – język? Spojrzenie z zewnątrz”. W Polonistyka na początku XXI wieku – diagnozy, koncepcje, perspektywy. t. IV: Pogranicza, mniejszości, regiony. Etnolingwistyka, red. J. Tambor. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 41–66.
- Hentschel, G. 2020. „Regiolekt śląski i język polski wśród użytkowników śląskiego”, Język Polski 4, 32–50.
- Hentschel, G., J. Tambor, i I. Fekete. 2021. Frequenzwörterbuch deutscher Lehnwörter im Schlesischen der Gegenwart. Mit Kommentaren zur Etymologie / Słownik frekwencyjny niemieckich zapożyczeń leksykalnych we współczesnym lekcie śląskim. Z komentarzami etymologicznymi. Oldenburg: BIS-Verlag der Carl von Ossietzky Universität Oldenburg. https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/19231/4/Tambor_Slownik_frekwencyjny_niemieckich_zapozyczen_leksykalnych.pdf (2 czerwca 2022).
- Hentschel, G., J. Tambor, i I. Fekete. 2022. Das Schlesische und seine Sprecher. Etablierung in der Gesellschaft, Attitüden, Vitalität der Germanismen / Śląski lekt i jego użytkownicy. Rozpowszechnienie, postawy społeczne wobec śląszczyzny, żywotność germanizmów w lekcie śląskim. Berlin: Peter Lang.
- Malinowski, L. 1873. Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien. (1. Heft: Laut- und Formenlehre). Leipzig: Druck von Bär & Hermann.
- Podgórscy, B. i A. 2008. Słownik gwar śląskich. Katowice: Wydawnictwo KOS.
- Przymuszała, L. 2013. Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
- Rybka, P. 2018. Samogłoski w gwarach Górnego Śląska i polszczyźnie ogólnej. Porównanie z wykorzystaniem danych akustycznych i artykulacyjnych. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
- SGŚ – Wyderka B. (red.) 2000–2017: Słownik gwar śląskich, t. I–XVI, Opole: Państwowy Instytut Naukowy. Instytut Śląski.
- Siuciak, M. 2010. „Język śląski – problem terminologiczny czy społeczny?”. Białostockie Archiwum Językowe 10: 267–277.
- Siuciak, M. 2012. „Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 19(2), 31–44.
- Skudrzykowa, A., J. Tambor, K. Urban, i O. Wolińska. 2001. Gwara śląska – świadectwo kultury, narzędzie komunikacji. Katowice: Śląsk.
- SŚ – Słownik ślonski. http://www.slownikslaski.pl/ (3 czerwca 2022).
- Szołtysek, M. 2002. Ślązoki nie gęsi czyli Konski nojfajniyjszych książek na świecie przełonaczone na śląsko godka. Rybnik: Wydawnictwo Śląskie ABC.
- Świtała-Trybek, D., i L. Przymuszała. 2021. Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
- Tambor, J. 2008. Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. wyd. 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- Tambor, J. red. 2008. Śląsko godka. Materiały z konferencji „Śląsko godka – jeszcze gwara czy już język” z 30 czerwca 2008 roku. Katowice: Gnome.
- Wyderka, B. 2004. „Język, dialekt czy kreol?”. W Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, red. L.M. Nijakowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 187–215.
- Wyderka, B. 2018. „O standaryzacji języka śląskiego”. Kwartalnik Opolski 1: 3–18.
- Wyderka, B. 2019. „Kształtowanie się normy składniowej w pisanej odmianie etnolektu śląskiego”. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN LXVII: 403–420.
Referencje
Cząstka-Szymon, B., J. Ludwig, i H. Synowiec. 2000. Mały słownik gwary Górnego Śląska. Katowice: Leksem.
Czesak, A. 2015. Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Hentschel, G. 2018. „Śląski – gwara – dialekt – język? Spojrzenie z zewnątrz”. W Polonistyka na początku XXI wieku – diagnozy, koncepcje, perspektywy. t. IV: Pogranicza, mniejszości, regiony. Etnolingwistyka, red. J. Tambor. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 41–66.
Hentschel, G. 2020. „Regiolekt śląski i język polski wśród użytkowników śląskiego”, Język Polski 4, 32–50.
Hentschel, G., J. Tambor, i I. Fekete. 2021. Frequenzwörterbuch deutscher Lehnwörter im Schlesischen der Gegenwart. Mit Kommentaren zur Etymologie / Słownik frekwencyjny niemieckich zapożyczeń leksykalnych we współczesnym lekcie śląskim. Z komentarzami etymologicznymi. Oldenburg: BIS-Verlag der Carl von Ossietzky Universität Oldenburg. https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/19231/4/Tambor_Slownik_frekwencyjny_niemieckich_zapozyczen_leksykalnych.pdf (2 czerwca 2022).
Hentschel, G., J. Tambor, i I. Fekete. 2022. Das Schlesische und seine Sprecher. Etablierung in der Gesellschaft, Attitüden, Vitalität der Germanismen / Śląski lekt i jego użytkownicy. Rozpowszechnienie, postawy społeczne wobec śląszczyzny, żywotność germanizmów w lekcie śląskim. Berlin: Peter Lang.
Malinowski, L. 1873. Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien. (1. Heft: Laut- und Formenlehre). Leipzig: Druck von Bär & Hermann.
Podgórscy, B. i A. 2008. Słownik gwar śląskich. Katowice: Wydawnictwo KOS.
Przymuszała, L. 2013. Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Rybka, P. 2018. Samogłoski w gwarach Górnego Śląska i polszczyźnie ogólnej. Porównanie z wykorzystaniem danych akustycznych i artykulacyjnych. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
SGŚ – Wyderka B. (red.) 2000–2017: Słownik gwar śląskich, t. I–XVI, Opole: Państwowy Instytut Naukowy. Instytut Śląski.
Siuciak, M. 2010. „Język śląski – problem terminologiczny czy społeczny?”. Białostockie Archiwum Językowe 10: 267–277.
Siuciak, M. 2012. „Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski?”. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza 19(2), 31–44.
Skudrzykowa, A., J. Tambor, K. Urban, i O. Wolińska. 2001. Gwara śląska – świadectwo kultury, narzędzie komunikacji. Katowice: Śląsk.
SŚ – Słownik ślonski. http://www.slownikslaski.pl/ (3 czerwca 2022).
Szołtysek, M. 2002. Ślązoki nie gęsi czyli Konski nojfajniyjszych książek na świecie przełonaczone na śląsko godka. Rybnik: Wydawnictwo Śląskie ABC.
Świtała-Trybek, D., i L. Przymuszała. 2021. Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Tambor, J. 2008. Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna. wyd. 2. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Tambor, J. red. 2008. Śląsko godka. Materiały z konferencji „Śląsko godka – jeszcze gwara czy już język” z 30 czerwca 2008 roku. Katowice: Gnome.
Wyderka, B. 2004. „Język, dialekt czy kreol?”. W Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska?, red. L.M. Nijakowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 187–215.
Wyderka, B. 2018. „O standaryzacji języka śląskiego”. Kwartalnik Opolski 1: 3–18.
Wyderka, B. 2019. „Kształtowanie się normy składniowej w pisanej odmianie etnolektu śląskiego”. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN LXVII: 403–420.