Numer

Tom 38 Nr 1 (2024): Socjolingwistyka

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Hispanoameryka jako obszar kontaktów językowych

https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.38.5
Ewa Stala
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska
https://orcid.org/0000-0003-2281-8367

Kontakt: Ewa Stala

ewa.stala@uj.edu.pl

SOCJOLINGWISTYKA, Tom 38 Nr 1 (2024): Socjolingwistyka

Abstrakt

Celem niniejszej pracy jest przybliżenie polskiemu czytelnikowi Ameryki hiszpańskojęzycznej (zwanej w tej pracy Hispanoameryką) z punktu widzenia kontaktów językowych. W części wstępnej artykułu objaśniamy wybór i użycie samego terminu Hispanoameryka, kluczowe terminy (interferencja, transferencja, konwergencja) oraz zamieszczamy rys historyczny przybliżający genezę tej mozaiki językowej: pojawienie się języka hiszpańskiego na kontynencie amerykańskim, niezwykle istotną rolę misjonarzy, politykę językową dawniej i dziś oraz krótki przegląd poszczególnych migracji, które, wraz z językami autochtonów, miały bądź też wciąż mają wpływ na kształt używanego tam superstratu hiszpańskiego. Część zasadnicza pracy to usystematyzowany oraz zilustrowany przykładami przegląd rozmaitych kontaktów językowych, które można zaobserwować w hiszpańskojęzycznej części obu Ameryk. Przegląd rozpoczynamy od opisu trzech odmiennych rodzajów relacji najbardziej oficjalnych, w których język hiszpański współistnieje z innym językiem urzędowym lub językami urzędowymi. Sytuację tę ilustrują przykłady trzech państw: Paragwaju, Peru i Portoryko. Kolejna część opisu obejmuje kontakty między językiem hiszpańskim a językami tubylczymi, z naciskiem na dwa główne obszary tego typu: Półwysep Jukatan (język hiszpański i język maja) oraz strefę andyjską (hiszpański oraz języki keczua i ajmara). Opis wpływów europejskich został podzielony na dwie zasadnicze części: język angielski, którego obecność jest widoczna także w Ameryce Północnej i Centralnej, oraz pozostałe języki europejskie określane mianem „odcieni mikrodialektalnych” (francuski, włoski, niemiecki, walijski). Językowi portugalskiemu został poświęcony osobny fragment ze względu na specyficzne i dość rozległe zjawisko, jakim jest fronterizo: klasyczny efekt konwergencji obu języków. Pracę kończy opis wpływów języków afrykańskich oraz kreolskich: palenquero – jedynego języka kreolskiego na bazie hiszpańskiego oraz obszaru Karaibów, gdzie użytkownicy języka hiszpańskiego posługują się mieszanką języków afrykańskich i europejskich: angielskiego, francuskiego czy hiszpańsko-portugalskiego (w przypadku papiamento).

Słowa kluczowe

język hiszpański Hispanoameryka kontakt językowy polityka językowa globalizacja Spanish language Spanish-speaking America linguistic contact language policy globalization
Referencje
  1. Achmatowicz, J. 2008. „Fray Juan de Zumárraga ¿Fanático destructor o benefactor? (Equipaje intelectual y espiritual versus la «leyenda negra» de la evangelización franciscana en la evangelización franciscana en la Nueva España)”. Estudios Latinoamericanos 28: 135–183.
  2. Achmatowicz, J. 2009. „Dwunastu ewangelizatorów nowej Hiszpanii – przyczynek do historii duchowego podboju Meksyku”. W Observare Evangelium. Wrocławska Księga Jubileuszu 800-lecia Zakonu Braci Mniejszych, red. F.M. Rosiński OFM. Wrocław: Franciszkańskie Wydawnictwo św. Antoniego, 267–294.
  3. Achmatowicz, J. 2010. „Coloquios apostólicos de fray Bernardino de Sahagún – observaciones preliminares”. W Puntos de contacto: libros, lenguas, espacios, red. E.K. Kula i J. Ziarkowska, Wrocław: Wydawnictwo UWr, 11–25.
  4. Baraniecka, K. 2007. Teatr ewangelizacyjny w Nowej Hiszpanii w szesnastym wieku. Warszawa: Wydawnictwa CESLA UW.
  5. Baraniecka-Olszewska, K. 2009. „Franciszkański teatr ewangelizacyjny w szesnastowiecznej Nowej Hiszpanii”. W Observare Evangelium. Wrocławska Księga Jubileuszu 800-lecia Zakonu Braci Mniejszych, red. F.M. Rosiński OFM. Wrocław: Franciszkańskie Wydawnictwo św. Antoniego, 443–456.
  6. Bolles, D. 2003. „The Mayan Franciscan Vocabularies: A Preliminary Survey”. Estudios de Cultura Maya 24: 61–84.
  7. Bravo-García, E. 1987. „Lenguas indígenas y problemas de contacto lingüístico en las relaciones geográficas del siglo XVI”. Philologia hispalensis 2: 119–132.
  8. Brumme, J. 2008. „Las regulaciones legales de la lengua (del español y las otras lenguas de España y América)”. W Historia de la lengua española, red. R. Cano. Barcelona: Ariel, 945–972.
  9. Cano, R. (red.). 2008. Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel.
  10. Censabella, M. 1999. Las lenguas indígenas de la Argentina. Buenos Aires: Eudeba.
  11. Conde Silvestre, J.C. 2007. Sociolingüística histórica. Madrid: Gredos.
  12. Correa Mujica, M. 1999. „Influencia de las lenguas indígenas en el español de Chile”. https://letralia.com/75/en01-075.htm (15 czerwca 2018).
  13. Fontanella de Weinberg, M.B. 2000. El español de la Argentina y sus variedades regionales. Bahía Blanca: Asociación Bernardino Rivadavia.
  14. Gómez-Rendón, J.A. 2008. Mestizaje lingüístico en los Andes: génesis y estructura de una lengua mixta. Quito: Abya-Yala.
  15. Granda de, G. 1994. Español de América, español de África y hablas criollas hispánicas. Cambios, contactos y contextos. Madrid: Gredos.
  16. Hardman, M.J. 1979. „Quechua y Aymara: lenguas en contacto”. Antropología: Revista del Instituto Nacional de Antropología 1: 69–84.
  17. Hernández, E. 2018. Lexicografía hispano-amerindia 1550–1800. Frankfurt: Vervuert Iberoamericana.
  18. Icazbalceta, J. 1954. Bibliografía Mexicana del Siglo XVI: Catálogo Razonado de Libros Impresos en México de 1539 a 1600 con biografías de autores y otras ilustraciones, precedido de una noticia acerca de la introducción de la imprenta en México. Mexico City: Fondo de Cultura Económica.
  19. Kaganiec-Kamieńska, A. 2013. „Zarys problematyki języków indiańskich w Ameryce Łacińskiej”. Ameryka Łacińska I(79): 5–22.
  20. Kaganiec-Kamieńska, A. 2017. Język a tożsamość. Język hiszpański w Ameryce Łacińskiej. Kraków: Universitas.
  21. Karttunen, F. 1995. „The roots of sixteenth-century Mesoamerican lexicography”. W Cultures, ideologies and the dictionary. Studies in Honor of Ladislav Zgusta, red. B. Kachru i H. Kahane, Tübingen: Max Niemeyer, 75–88.
  22. Lenz, R. 1893. „Beiträge zur Kenntnis des Amerikanospanischen”. Zeitschrift für Romanische Philologie 17: 188–214.
  23. Lipski, J.M. 1997. „Las lenguas criollas (afro)ibéricas: estado de la cuestión”. Conferencia. Universidad Católica Andrés Bello. Caracas: Universidad Católica Andrés Bello. https://www.csub.edu/~tfernandez_ulloa/HLE/LIPSKI-LENGUAS%20CRIOLLAS%20AFROIBERICAS.pdf (21 października 2023).
  24. Lipski, J.M. 2003. „La lengua española en los Estados Unidos: avanza a la vez que retrocede”. Revista Española de Lingüística 33: 231–260.
  25. Lipski, J.M. 2004. „Las lenguas criollas de base hispana”. Lexis 28(1–2): 461–508.
  26. Lipski, J.M. 2005. A History of Afro-Hispanic Language. Five Centuries, Five Continents. New York: Cambridge University Press.
  27. Lipski, J.M. 2006. „Too close for comfort? The genesis of «Portuñol/Portunhol»”. W Selected proceedings of the 8th Hispanic Linguistic Symposium, red. T.L. Face i C.A. Klee. Somerville MA: Cascadilla Proceedings Project, 1–22.
  28. Lipski, J.M. 2007. „El español de América en contacto con otras lenguas”. W Lingüística aplicada del español, red. M. Lacorte. Madrid: Arco Libros, 309–345.
  29. Lipski, J.M. 2008. „El español de América: los contactos bilingües”. W Historia de la lengua española, red. R. Cano. Barcelona: Ariel, 1117–1138.
  30. Lipski, J.M. [1994] 2009. El español de América. Madrid: Cátedra.
  31. Lipski, J.M. 2022. „Los criollos de base lexificadora española”. W Dialectología hispánica, The Routledge Handbook of Spanish Dialectology Routledge, red. F. Moreno-Fernández, R. Caravedo, M. Lacorte i J. Muñoz-Basols, London: Routledge, 496–511. https://www.routledgehandbooks.com/doi/10.4324/9780429294259-44 (3 listopada 2023).
  32. López Morales, H. 2005. La aventura del español en América. Madrid: Espasa Libros.
  33. López Morales, H. 2006. La globalización del léxico hispánico. Madrid: Espasa Libros.
  34. Marín, M. 2006. Los retos del español. Madrid: Vervuert Iberoamericana.
  35. Merma-Molina, G. 2004. „Lenguas en contacto: peculiaridades del español andino peruano. Tres casos de interferencia morfosintáctica”. Estudios de Lingüística Universidad de Alicante (ELUA) 18: 191–211.
  36. Miotk, A. 2006. „Wczesna ewangelizacja Meksyku i Ameryki Północnej”. Annales Missiologici Posnaniensis 15: 123–160.
  37. Muysken, P. 1997. „Media Lengua”. Contact languages: a wider perspective, red. S.G. Thomason. Amsterdam: John Benjamins, 365–426.
  38. Ramírez Luengo, J.L. 2007. Breve historia del español de América. Madrid: Arco/Libros.
  39. Rivarola, J.L. 2008. „La difusión del español en el Nuevo Mundo”. W Historia de la lengua española, red. R. Cano. Barcelona: Ariel, 799–823.
  40. Sahagún de, B. 2007. Rzecz z Dziejów Nowej Hiszpanii. Księgi I, II, III, tłum. K. Baraniecka i M. Leszczyńska. Komorów: Antyk.
  41. Silva-Corvalán, C. 2000. „La situación del español en Estados Unidos”. W El español en el mundo: anuario el Instituto Cervantes, 65–116. https://cvc.cervantes.es/Lengua/anuario/anuario_00/default.htm (2 listopada 2022).
  42. Stala, E. 2009. „Hiszpański Buenos Aires w kontekście historyczno-kulturowym”. W Zrozumieć język, przetłumaczyć świat, red. M. Filipowicz-Rudek, M. Jędrusiak i A. Komorowska. Kraków: Księgarnia Akademicka, 103–110.
  43. Stala, E. 2020. Niezwykłe losy słowników. Historia leksykografii hiszpańskiej. Kraków: WUJ.
  44. Thomason, S.G. 2001. Language Contact. An Introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press.
  45. Valle del, J. (coord.). 2007. La lengua ¿patria común? Ideas, ideologías del español. Madrid: Vervuert Iberoamericana.
  46. Weinreich, U. 1953. Languages in Contact. Findings and Problems. New York: Linguistic Circle of New York. https://apics-online.info/contributions#2/30.3/10.0 (04 lipca 2023) https://www.census.gov/library/visualizations/interactive/racial-and-ethnic-diversity-in-the-united-states-2010-and-2020-census.html (30 czerwca 2023).
  47. https://www.dgcs.unam.mx/boletin/bdboletin/2022_099.html (20 września 2023) https://mexicana.cultura.gob.mx/es/repositorio/x2ambmn7nn-6 (12 października 2023).
Read More
Biografie autora nie są dostępne.
Pobierz PDF
PDF
Statystyki
Przeczytano : 107 Pobrano: 105

Downloads

Download data is not yet available.